سال نو تبری
در تقویم بومی مازندرانیها امروز دوم مرداد آغاز سال ۱۵۳۵ تبری است، به همین خاطر مازنیها رسوم و آیینهایی را برای استقبال از سال نو برگزار میکنند. تقویم تبری شامل ۱۲ ماه ۳۰ روزه است که به ترتیب فردینه ما، کِرچه ما، هره ما، تیرِ ما، مردالِ ما، شروینه ما، میرِ ما، اونهِ ما، ارکه ما، دِ ما، وهمنه ما و نوروز ما نام دارند. ۵ روز باقیمانده سال نیز معمولا ابتدای سال خورشیدی با نام «پیتک» یا «پنجک» جدا از سایر ماهها محاسبه میشد و در سالهای کبیسه که اسفند در تقویم خورشیدی ۳۰ روزه است، پیتک را «شیشک» مینامیدند.
تقویم تبری برگرفته از تقویم ساسانی و بر مبنای پادشاهی قباد و حاکمیت کیوس بر تبرستان از ۱۳۳ سال پیش از تقویم هجری شمسی پایهگذاری شده و کماکان برقرار است.
این تقویم به هر حال قرنهاست که در زندگی بومیان مناطق زیادی از شمال ایران وجود دارد و به کار گرفته میشود. این پیشینه باعث میشود ارزش و اهمیت حفظ و اشاعه آن به عنوان یکی از اجزای فرهنگی زندگی بومیان این منطقه بیشتر از ریشهیابی موجودیت و مبدا آن باشد.
نوروز تبری در مازندران صرفا مراسمی یک روزه نیست بلکه مانند سال نو خورشیدی از چند روز قبل برای آن تدارکاتی دیده میشود. ۲۸ تیر که مصادف با ۲۶ نوروز ما در تقویم تبری است یکی از پیشجشنهای نوروز تبری است که در آن مازندرانیها با این باور که پیروزی فریدون بر ضحاک در این روز رقم خورد، همراه خانواده و سایر اهالی به آرامگاهها میروند، غذاها و شیرینیهایی که به مناسبت این روز آماده کردهاند با خود میبرند و خیرات میکنند.
حتی مرسوم است یک وعده غذایی را در کنار آرامگاهها صرف میکنند. ۲۶ عید ماه برای مازندرانیها آماده شدن به منظور فرارسیدن سال نو است. پس از برگزاری مراسم ۲۶ عید ماه، ۶ روز فرصت میماند تا سال نو تبری آغاز شود و در این ۶ روز معمولا بسیاری از کارهایی که پیش از سال نو خورشیدی و نوروز ایرانی مرسوم بود را انجام میدهند.
تمیز کردن خانه و حیاط، پوشیدن لباس نو، تجدید دیدار و پخت غذاهای محلی و شیرینیها از رسومی است که بین مازندرانیها بهویژه در مناطق کوهستانی برای آغاز سال نو مورد توجه قرار داشته است. چند سال است که این کارها باز هم مورد توجه قرار گرفته و سمنهای فعال در حوزه فرهنگ بومی تلاش میکنند این میراث کهن و ارزشمند اجتماعی را با هدف افزایش نشاط جامعه و حفظ داشتههای فرهنگی دوباره ترویج کنند.
توضیحات دکتر علی رمضانی پاجی بمناسبت سال نو مازندرانی
به نوم خدای مازرون
خدای آرش و آرزومندون
مازرون اصالت ره من قربون
ونه نوسال موارک ای عزیزون
خانی بدونی ته مازرون ما
سیوما و کرچه ما و هر ماه
سَر وُنه تاوستون انه پئیز ما
تیره ما مردال ما شروینه ما
میر ما سردی و بهار اونما
اول بهار هسته ارکما
سر وُنه بهار دما وهمن ما
کشتی گیتنه مازنی آید ما
اگه بگردی ته کل ایرونه
پدا نکندی ته اینتا نشونه
گم نکنین شه اصالت ره یارون
گپ بزنیم زوون جان مارون
شمه نوسال موارکا ??
انجمن ایرانی تاریخ شعبه مازندران