انجمن ایرانی تاریخ مرکز استان کرمانشاه (شاخه شهرستان هرسین) به مناسبت یوم الله 13 آبان، روز دانش آموز در تاریخ 12 آبان 1404 – ساعت 10 الی 12، درکرمانشاه، باغ ابریشم، دبیرستان وابسته به دانشگاه رازی، سخنرانی با موضوع: «کاپیتولاسیون در کرمانشاه (ماجرای مرگ ایران سلیمی دختر کرمانشاهی)» را برگزار کرد. سخنران دانش‌آموز نوید شالیاری بود.
ایشان در ابتدا معنا و مفهوم کاپیتولاسیون یا حق قضاوت کنسولی را توضیح دادند. سپس به ماجرای مرگ ایران سلیمی این گونه پرداختند. حادثه مرگ يك دختر دانش‌آموز كرمانشاهي كه در تصادف با يك خودروي متعلق به سفارت امريكا جان باخت، با خشم عمومي در ميان مردم به يك واقعه پرتنش سياسي تبديل شد و به كشمكش گستردهاي ميان رژيم گذشته ايران و امريكا دامن زد. اين كشمكش دو دولت بر سر قرارداد معروف به كاپيتولاسيون پيش آمد كه امريكا به دولت تحميل كرده بود. ماجرا از اين قرار بود كه صبح روز دوازدهم اسفند ماه ۱۳۴۳ دختر نوجوان كرمانشاهي در راه مدرسه هنگام گذر از خيابان، يك خودرويي متعلق به سفارت امريكا به سرعت از راه رسيد و او را زير گرفت. راننده كه يك نظامي امريكايي بود توسط مردم شهر دستگير شد و دختر معصوم به نام «ايران سليمي» نيمه‌جان به بيمارستان انتقال يافت. گروهبان امريكايي كه در مستي رانندگي مي‌كرد تحويل پليس شهر شد و بازپرس قرار بازداشت او را صادر كرد.
در نهایت، دختر نوجوان مصدوم روز بيستم اسفند ماه در بيمارستان جان سپرد و تظاهرات مردم خشمگين كرمانشاه در شهر اتفاق افتاد. در عين حال سفارت امريكا به دولت هشدار داد بر اساس قرارداد كاپيتولاسيون گروهبان امريكايي «چارلز گري» از كاركنان اداري و فني سفارت بوده و داراي مصونيت سياسي است. به همين خاطر بايد براي رسيدگي به اتهامش تحويل مقامات نظامي امريكا در سفارت اين كشور شود. بنابراين، مقامات قضايي دولت ايران حق بازداشت و محاكمه متهم را ندارند! پس دولت پهلوی تسليم اين خواسته امريكايي‌ها شد و از ترس اينكه اعترافات مردمي با آزادي «چارلز گري» از زندان به اغتشاش و آشوب گستردهاي نكشد، نيمه‌هاي شب اين گروهبان امريكايي را مخفيانه از بازداشتگاه بيرون آوردند و با يك خودروي ناشناس به سفارت امريكا در تهران انتقال دادند تا براساس مقررات كاپيتولاسيون در يك دادگاه نظامي امريكايي محاكمه‌اش كنند، اما انجام چنين محاكمه‌اي توسط سفارت امريكا در ايران ممكن نبود، چرا كه ايجاد يك دادگاه نظامي به عنوان يك پايگاه تلقي مي‌شد كه امريكايي‌ها به خاطر روسيه از ايجاد چنين پايگاهي در ايران بيمناك بودند. سفارت امريكا براي حل مشكل با سفارت امريكا در تركيه محرمانه تماس گرفتند تا محاكمه نظامي «چارلز گري» را در آنكارا برگزار كنند؛ اما سفارت امريكا در تركيه هم با تشكيل چنين دادگاهي در آن كشور شديداً مخالف كرد. در نهایت، خون این دختر بی‌گناه به خاطر بی‌عدالتی پایمال شد. سرانجام، با پيروزي انقلاب اسلامي با تصويب شوراي انقلاب اسلامي قانون مربوط به كاپيتولاسيون مصوب مهرماه سال ۱۳۴۳ در ارديبهشت ماه سال ۱۳۵۸ لغو شد.
گزارش: احمد دولتیاری
راههای ارتباطی با انجمن ایرانی تاریخ
پایگاه رسمی انجمن ایرانی تاریخ
http://www.is-history.ir
کانال تلگرام انجمن ایرانی تاریخ
https://t.me/ishistory
اینستاگرام انجمن ایرانی تاریخ
https://www.instagram.com/ishistory_ir
انجمن ایرانی تاریخ در پیام رسان ایتا
https://eitaa.com/ishistory
انجمن ایرانی تاریخ در پیام رسان بله
