گزارش سخنرانی حضوری – مجازی «بررسی عملکرد دستگاه عدلیه کرمانشاه در دورۀ پهلوی اول»

انجمن ایرانی تاریخ مرکز استان­ کرمانشاه با همکاری معاونت فرهنگی و اجتماعی دانشگاه رازی، مرکز مطالعات تاریخی (اسناد، آرشیو و موزه)، پژوهشکده مطالعات اجتماعی و فرهنگی غرب کشور و دادگستری کل استان کرمانشاه، در تاریخ 25 اردیبهشت 1403 و در ساعت 8:30 الی 10 در دانشگاه رازی، دانشکده ادبیات و علوم انسانی، سالن جلسات شماره 1، سخنرانی علمی حضوری – مجازی با عنوان: «بررسی عملکرد دستگاه عدلیه کرمانشاه در دوره پهلوی اول» را با حضور استادان و دانشجویان گروه علوم تاریخی و حقوق دانشگاه رازی و با سخنرانی سرکار خانم دکتر طلعت ده پهلوان، عضو هیئت علمی گروه علوم تاریخی دانشگاه رازی برگزار کرد. دکتر روح اله بهرامی، عضو هیئت علمی گروه علوم تاریخی دانشگاه رازی هم دبیر این جلسه بودند.

دکتر روح اله بهرامی در ابتدای جلسه به اهمیت نقش اسناد در تحقیقات تاریخی و مطالعات میان رشته‌ایِ دانش تاریخ با سایر علوم به ویژه حقوق اشاره کرده و مقدمه‌ای راجع به موضوع جلسه بیان نمودند. ایشان همچنین ضمن اشاره به مشکلات پیش روی تاریخ‌پژوهان در تهیه اسناد حقوقی و عدم دسترسی به اسناد و مدارک تاریخی بر لزوم تعامل و پیوند میان مورخان و دستگاه قضایی در راستای انجام پژوهش‌های کاربردی در حوزه تاریخ و مسائل حقوقی تاکید کردند. در ادامه دکتر ده­ پهلوان ضمن معرفی تشکیلات عدلیه نوین در ایران و نحوه تأسیس آن در عصر رضاشاه، توضیحاتی درباره دستگاه عدلیه کرمانشاه در دوران پهلوی اول با تکیه بر اسناد و مثال­‌های متعدد ارائه کردند. سپس عملکرد دستگاه قضایی، قضات و کارکنان اداره عدلیه را در برخورد با انواع جرایم مورد واکاوی قرار دادند. زان پس، چنین نتیجه گرفتند که وجود تخلفات بسیار در دادرسی پرونده‌ها و اِعمال نفوذ متنفذین محلی در این دوره از عمده‌ترین معضلات دستگاه عدلیه بوده است. اصلاحات قضایی صورت گرفته در دستگاه عدلیه توسط علی اکبر داور و  ساماندهی ساختار دستگاه قضا و تدوین قوانین مدنی نسبت به گذشته تا حدودی جایگاه اولیه دستگاه عدلیه را بهبود بخشید، لیکن وجود فساد در دستگاه عدلیه از مشکلات و مسائل جدی ساختار حاکمیتی دوره پهلوی اول بود.

ایشان که موضوع فوق را در قالب پروژه به دادگستری استان کرمانشاه ارائه داده بودند چنین اذعان کردند که با وجود مشکلات فراوان در فرآیند پژوهش، نتایج مناسبی به بار آورده و آگاهی‌هایی را برای ما فراهم ساخته‌اند. برخی گزارش‌های تاریخی، ابعاد و زوایای عملکرد منفی و مثبت دستگاه عدلیه را در این نقطه از کشور روشن می‌سازد؛ اما نیازمند تحقیقات و تتبعات گسترده‌ای در این زمینه هستیم. در اینجا صرفاً برخی از اسناد و مدارک قابل دسترسی جهت آشنایی خوانندگان معرفی و تحلیل شده است. دکتر ده پهلوان افزود گاهی اوقات عدلیه کرمانشاهان بدین دلیل که افراد متهم تحت حمایت دولت‌های خارجی مانند انگلستان بودند و یا اشخاص با نفوذی محسوب می‌شدند زیر فشار قرار می گرفت و احکام ناعادلانه‌ای را صادر می‌نمود و یا احکام سنگینی برای متهمان صادر نمی­‌کرد. در کل اگرچه به خاطر محدودیت در تهیه اسناد و فراهم نبودن زمینه‌های مساعد جهت دسترسی به اسناد تاریخی دادگستری کرمانشاه نمی­ توان با تعداد اندک اسناد اظهار نظر کلی کرد؛ اما با همین مقدار هم می­‌توان با تاریخچه عدلیه این خطه از ایران در آن عصر آشنا شد و به نکات مهمی پی برد که جالب توجه است. در ادامه نیز استادان گروه علوم تاریخی و حقوق دانشگاه رازی نظرات خود را نسبت به این پروژه بیان نمودند و به سؤالات مطرح شده پاسخ دادند.

گزارش: دکتر پوریا اسمعیلی

راههای ارتباطی با انجمن ایرانی تاریخ