دفتر همکاری‌های بین المللی دانشگاه رازی با همکاری گروه علوم تاریخی، انجمن ایرانی تاریخ مرکز استان کرمانشاه و مرکز مطالعات تاریخی (اسناد، آرشیو و موزه) در تاریخ 25 فروردین 1414 – ساعت 10 الی 12 درکرمانشاه، دانشگاه رازی، دانشکده ادبیات و علوم انسانی سالن جلسات شماره1، نشست علمی با عنوان: «بررسی و تحلیل مناسبات کمپانی هند شرقی انگلیس با ایران در عهد صفویان و اثرات وقایع آن تا به امروز» را با سخنرانی، دکتر پیروز دیبائیان استاد دانشگاه مونترال کانادا برگزار کرد. استاد میزبان هم جناب آقای دکتر سجاد دادفر دانشیار گروه علوم تاریخی دانشگاه رازی بود. ایشان در ابتدای نشست به معرفی سوابق علمی دکتر دیبائیان پرداختند و راجع به اهمیت موضوع فوق دقایقی سخن گفتند و به اختصار به کمپانی هند شرقی انگلیس اشاره کردند. سپس دکتر دیبائیان سخنرانی نمودند.
ایشان حضور محققان علوم انسانی به ویژه مورخان را برای ایران ضروری دانستند، زیرا مردم کشور ما نیازمند به آشنایی با میراث عظیم کهن این سرزمین هستند و نیز به علت عقب‌افتادگی ایران طی چند قرن اخیر اشاره کوتاهی داشتند. همچنین راههای تجاری ایران از عصر باستان به بعد مثل جاده ابریشم را معرفی و اهمیت اقتصادی ایران را برای دول خارجی شرح دادند.
ایشان از حیث روش‌شناسی برای فهم و تبیین نقش کمپانی هند شرقی در مناسبات تاریخی منطقه و جهان به ویژه در حوزه هند و ایران بر اتخاذ رویکرد تاریخ‌نگاری آنال تاکید کردند.سپس مهم‌ترین وقایع قرون شانزدهم و هفدهم میلادی از جمله؛ سیر عمومی تحولات ایران در ابعاد مختلف، سیاسی، اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی را در آستانه تاسیس کمپانی هند شرقی انگلیس مورد نقد و بررسی قرار دادند.
در ادامه رویکردها و عملکرد کمپانی هند شرقی انگلیس به عنوان بخشی از نظام‌های تجاری عصر جدید اروپا در مقابل نظام‌های تجاری سنتی آن دوره ایران که مبتنی بر اقلیت‌های نامتجانس دینی و قومی بود را واکاوی کردند. وی فتح قسطنطنیه و اقدامات سلطان محمد فاتح در برخورد با تجار اروپایی را عاملی مهم در پیدایش دریانوردی دولت‌های اروپایی از طریق ورود به اقیانوس اطلس و دور زدن آفریقا و حرکت به سمت شرق دانستند که همین امر باعث نفوذ استعمار به آسیا و هندوستان شد.
همچنین انگلستان از این زمان با بهره‌گیری از نیروی دریایی خود بر نقاط مختلف جهان از جمله چین و هند تسلط یافت و بر ثروت آنان چیره شد و دستاوردهای تمدنی این سرزمین‌ها را اخذ نمودند. همین امر به ثروتمند شدن اروپا کمک کرد و در نهایت به تجارت جهانی و قدرتمند شدن کمپانی هند شرقی هم انجامید.
ایشان در ادامه با استفاده از نقشه و اسناد گوناگون به استعمار پرتغال، هلند، فرانسه در اقیانوس هند و خلیج فارس پرداختند که چطور با اقدامات خود بی ثباتی و آشفتگی را برای ساکنان این مناطق ایجاد کردند. همچنین اقتصاد عصر صفوی را مورد نقد قرار دادند و ابریشم ایران را برای اروپاییان مهم دانستند و نقش ارامنه را در چنین تجارتی آن هم با کمپانی هند شرقی انگلیس با اهمیت توصیف نمودند.
از طرفی، وی اقدامات شاه اسماعیل اول را در برقراری مذهب شیعه، برخورد با عثمانی و ازبکان و نیز ایجاد رابطه با دولت‌های اروپایی را در ساختار سیاسی و اقتصادی ایران مهم در نظر گرفتند که چطور از این زمان به بعد ایران روابط خود را با غرب گسترش داد. همچنین راههای دریایی جنوب ایران و حضور کمپانی هند شرقی و نمایندگان آن در خلیج فارس و ایران به شدت بر حیات اقتصادی و سیاسی ایرانیان اثرگذار بود. در خاتمه نیز پس از جمع بندی مباحث، به سؤالات مطرح شده پاسخ دادند.
گزارش: دکتر پوریا اسمعیلی
راههای ارتباطی با انجمن ایرانی تاریخ
پایگاه رسمی انجمن ایرانی تاریخ
http://www.is-history.ir
کانال تلگرام انجمن ایرانی تاریخ
https://t.me/ishistory
اینستاگرام انجمن ایرانی تاریخ
https://www.instagram.com/ishistory_ir
انجمن ایرانی تاریخ در پیام رسان ایتا
https://eitaa.com/ishistory
انجمن ایرانی تاریخ در پیام رسان بله
